مواد ،خواص متفاوتی دارندو این به علّت تفاوت مولکول هر مادّه با مادّه ی دیگر است.          

     مولکول ها ذرّات بسیار ریز تشکیل دهنده ی مادّه اند که با چشم دیده نمی شوند.آن ها پیوسته در حال حرکت اندو اگر از چیزی بویی به ما می رسد به علّت آن است که مولکول های حاوی بوی آن مادّه در هوا پخش شده و به بینی ما رسیده اند.

     مولکول های هر مادّه یکدیگر را می ربایند و این ربایش در مواد جامد بیش تر از مواد مایع و در مایعات بیش تر از گازهاست.

     در گاز،مولکول ها آزادانه حرکت می کنند و تقریباً بین آن ها ربایش وجود ندارد.

     در مایع ،مولکول ها زنجیروار به هم وصل شده اند و این زنجیرها بر روی هم می لغزند و به همین علّت به راحتی به شکل ظرفشان در می آیند.

     در جامد،مولکول ها بسیار به هم نزدیک هستند؛ یکدیگر را می ربایند و لرزش آن ها فقط در جای خودشان است.

     اتم ، واحد کوچک تری از مولکول است و در واقع مولکول از اتم تشکیل شده است.موادّی که فقط از یک نوع اتم تشکیل شده اند را عنصر می گویند،مانند؛طلا،آهن،جیوه.

     اگر مولکول های یک مادّه ،ترکیبی از دو یا چند نوع اتم باشند،آن ها را مواد مرکّب می گویند،مانند؛نمک،پلاستیک،کاغذ.

پرسش ها:

1.کشش مولکولی در کدام یک از حالت های زیر بیش تر است؟

   الف)روغن روی آب       ب)الکل در آب          ج)رنگ روی دیوار          د)گچ روی تخته

2.بر 5 سانتی متر مربّع از سطح زمین چه مقدار فشار وارد می شود؟

   الف)5 کیلوگرم             ب)10 کیلوگرم        ج)50 کیلوگرم    د)نمی شود اندازه گرفت

3.شباهت مایعات و گازها در این است که :

       الف)دارای حجم معیّنی هستند               ب) درحجم مساوی،وزنشان برابر است.

       ج)هر دو،جنبش مولکولی یکسانی دارند.        د)هر دو، شکل معیّنی ندارند.

4.فاصله ی مولکولی کدام یک از مواد زیر کم تر است؟

   الف)آهن                  ب)آب                   ج)عطر                  د)بخار آب

5.کدام یک از موارد زیر جزء خواص مادّه نمی باشد؟

   الف)رنگ              ب)مزه                    ج)بو                      د)اسم

6.ربایش مولکولی در کدام یک از مواد زیر کم تر است؟

  الف)پارچه              ب)الکل                   ج)جیوه                   د)آب

7.مواد موجود در طبیعت اغلب به چه صورتی هستند؟

الف)مایع    ب)گاز           ج)محلول          د)ترکیب

8.در گازها فاصله ی مولکول ها ................. و ربایش مولکولی .................. است.

      الف)کم تر-کم تر        ب)بیش تر –بیش تر      ج)بیش تر –کم تر   د)کم تر –بیش تر

9.کدام یک از مواد زیر ترکیب است؟

      الف)آب                  ب)آهن                        ج)اکسیژن                      د)طلا

10.هر مولکول آب از .............. اتم هیدروژن و ........... اتم اکسیژن درست شده است.

     الف)3و2               ب)3و1                         ج)2و1                         د)2و2

11.از ترکیب دو مادّه ی ساده یک مادّه ی مرکّب به وجود می آید.این مادّه با عناصر تشکیل دهنده ی خود ................ .

الف)شباهت زیادی دارد.     ب)هیچ گونه شباهتی ندارد.  

 ج)بی شباهت نیست.            د)با یکی از عناصر شبیه است.

12.از ترکیب چهار اتم هیدروژن و یک مولکول اکسیژن چند مولکول آب تشکیل می شود؟

    الف)1 مولکول                   ب) 2 مولکول               ج)3 مولکول             د)4 مولکول

13.در مولکول قند 22 اتم هیدروژن و 11 اتم اکسیژن وجود دارد.اگر قند را گرم کنیم تا تجزیه شود،از هر مولکول آن ،چند مولکول آب به دست می آید؟

   الف)22                    ب)11                         ج)33                          د)

    تغییرات مادّه یا فیزیکی هستند و یا شیمیایی.در تغییرات فیزیکی،جنس مادّه عوض نمی شود و مادّه ی جدید ،قابل برگشت به حالت اوّل است.

     مخلوط کردن مواد ،یک تغییر فیزیکی است.در یک مخلوط ،هر مادّه تمام خاصیت های خود از قبیل رنگ ،بو و مزه را حفظ می کند.بسیاری از خوراکی ها به صورت مخلوط مصرف می شوند.

     مخلوط ها ممکن است همگن یا ناهمگن باشند.در صورتی که مخلوط به راحتی از هم جدا شود به آن مخلوط نا همگن یا غیر یکنواخت می گویند،مانند آجیل،و در صورتی که به راحتی از هم جدا نشود به آن مخلوط همگن یا یکنواخت می گویند.مخلوط همگن همان محلول است،مانند:آب نمک ،در این محلول آب حلّال و نمک حل شونده است.یکی از راه هایی که می توان فهمید مخلوط محلول است یا نه این است که آن را بی حرکت در جایی قرار دهیم اگر ته نشین شد نا همگن و اگر ته نشین نشد همگن یا محلول می باشد.

     در تغییرات شیمیایی جنس مادّه عوض می شود و مادّه ی جدید ،قابل برگشت به حالت اوّل نیست ،مانند؛سوزاندن یا تجزیه و ترکیب مواد که باعث عوض شدن خاصیت مواد می گردد.از این موارد می توان به سوختن قند ،پختن غذا و زنگ زدن آهن اشاره کرد. رنگ زدن مانع زنگ زدن سطوح فلزی می شود.

     ترکیب هر مادّه با اکسیژن را سوختن می گویند.به همین علّت است که اگر از رسیدن هوا به چیزی که در حال سوختن است جلوگیری شود آن جسم خاموش می گردد.

     خواصّ شیمیایی،کیفیت یا صفات ویژه ای هستند که به نحوه ی عمل یک مادّه با مواد دیگر مربوط می شود.

بیشتر بدانیم:

     دوده ،یک مخلوط معلّق جامد در گاز است چون ؛خاکسترهای موجود در دوده جامدند و بقیه مواد موجود در آن به صورت گاز می باشند. می گیرد.

     وقتی دو ماده با یکدیگر یک محلول را تشکیل می دهند ،مولکول های یکی از آن دو ماده در میان مولکول های ماده ی دیگر به طور یکنواخت و طبیعی قرارمی گیرد.تنهاراه جدا کردن جسم حل شده از محلول ،حرارت دادن آن است.

     مایع در اثر سرما تبدیل به جامد می شود که به این عمل \" انجماد\" می گویند.حجم آب در اثر انجماد بیشتر می شود.

     تبدیل گاز به جامد را \"چگالش \"می گویند. در ایجاد برفک درون یخچال،بخار آب موجود در یخچال مستقیماً به یخ تبدیل شده است که این عمل را \"چگالش\" میگویند.

     تبدیل جامد به مایع را \"ذوب\"،تبدیل جامد به گاز را \"تصعید \"،تبدیل گاز به مایع را \"میعان\" و تبدیل مایع به گاز را \"تبخیر\" می نامند.

     آب در طبیعت به هر سه حالت جامد ،مایع و گاز وجود دارد.

     برای تعیین نوع و تعداد اتم های تشکیل دهنده ی یک ماده باید آن ماده را تجزیه کرد.

     اگر ربایش مولکولی نبود،همه ی مواد به صورت گاز در می آمدند.

     در تولید نان مراحلی که تغییر شیمیایی اتفاق می افتد ،تبدیل آرد به خمیربه عمل آمده و پختن آن است.درست کردن نان یک تغییر شیمیایی غیر قابل برگشت است.

     در سوختن شمع ،در یک زمان هم تغییر فیزیکی اتّفاق می افتد و هم تغییر شیمیایی.

پرسش ها:

1.با ریختن کدام یک از مواد زیر در آب سرد و سپس صاف کردن آن ،آب خالص تری به دست می آید؟

الف)جوش شیرین                ب)سرکه                   ج)نمک                   د)نشاسته

2.چرا پل های فلزی یا ستون های آهنی ساختمان را رنگ زنند؟

الف)فقط برای زیباتر شدن  ب)برای این که زنگ نزند 

 ج)برای محکم تر شدن ستون ها   د)برای راحت تر حرکت کردن مردم

3.در یک ظرف تعداد مولکول های هیدروژن با تعداد مولکول های اکسیژن برابر است.پس از ترکیب شدن و تشکیل آب .............. .

الف)مقداری اکسیژن باقی می ماند.             ب)مقداری هیدروژن باقی می ماند.

ج)از هیچ کدام چیزی باقی نمی ماند.            د)از هر دو در ظرف باقی می ماند.

4.کدام یک از مواد زیر در گرما مایع می شود ولی در دمای معمولی ،بدون مایع شدن به بخار تبدیل می شود؟

  الف)یخ                      ب)چربی                  ج)نشاسته               د)نفتالین

5.در تبدیل بخار به آب و آب به یخ کدام یک مورد نیاز است؟

الف)سرما-سرما             ب)گرما-سرما           ج)گرما-گرما           د)سرما-گرما

6.راننده ای در هوای خیلی سردو خشک رانندگی می کند.او قطرات آب را به کدام یک از اشکال زیر می بیند؟

الف)خارج از اتومبیل و روی شیشه   ب)نه خارج ونه داخل شیشه    ج)داخل اتومبیل روی شیشه   د)هم داخل وهم خارج شیشه

7.از سوختن یک جسم ،دی اکسید کربن و آب ،تولید شده.در مولکول این جسم کدام عنصر به کار نرفته است؟

الف)هیدروژن             ب)اکسیژن                ج)کربن                  د)نیتروژن

8.کدام یک از مواد زیر ،هم مخلوط است و هم مخلوط؟

الف)روغن زیتون و آب       ب)آرد برنج وآب          ج)شکر و آب          د)پودر گچ و آب

9.کدام یک از مواد زیر را اگر با زغال مخلوط و گرم کنیم ،زغال شروع به سوختن می کند؟

الف)جیوه              ب)ئیدروژن          ج)اکسید جیوه        د)جوش شیرین

     به ابزارهایی که کار ما را آسان می کنند،ماشین گفته می شود.مانند اهرم،قرقره،سطح شیب دار،چرخ و محورکه همه ،ماشین های ساده هستند.بعضی از ماشین ها پیچیده یا مرکب اند و از یک یا چند ماشین ساده تشکیل شده اند.

    اهرم ها انواع گوناگونی دارند.در یکی از انواع اهرم،تکیه گاه بین نیروی محرک و مقاوم است،این نوع اهرم برای تغییر جهت نیرو به کار می رود.در دو نوع دیگر تکیه گاه ،در یکی از دو انتهای اهرم است و نیرو های محرک و مقاوم در یک جهت حرکت می کنند.از این نوع اهرم ها برای تغییر جهت نیرو استفاده نمی شود.مانند؛چرخ دستی و فندق شکن.

  هر اهرم دارای سه قسمت است:

1)محلی که نیروی محرک به آن وارد می شود.

2)تکیه گاه

3)محلی که جسم قرار دارد و نیروی مقاوم نامیده می شود.

   اهرم ها سه نوع اند.

در اهرم نوع اوّل ،تکیه گاه بین نیروی محرک و نیروی مقاوم قرار دارد.

در اهرم نوع دوم،نیروی مقاوم بین نیروی محرک و تکیه گاه قرار دارد و تکیه گاه در انتهاست.مانند؛مدادتراش،فندق شکن و فرغون.

در اهرم نوع سوم،نیروی محرک بین نیروی مقاوم و تکیه گاه است و تکیه گاه در انتهاست.مانند؛یخ گیر،جاروی فرّاشی،جرثقیل

قرقره چرخی است که حول یک محور می چرخد.

قرقره دو نوع ثابت و متحرک دارد.نوع ثابت قرقره به جایی بسته یا ثایت شده است. قرقره هم مانند سطح شیب دار به بالا بردن اجسام کمک می کند.

     چرخ و محور یعنی چرخش محور باعث چرخیدن چرخ می شود و برعکس ،چرخیدن چرخ هم موجب چرخیدن محور می گردد.چرخ چاه یک نوع چرخ و محور است.

     سطح شیب دار یک ماشین ساده است که برای بالا بردن اشیاء به کار می رود.ما بوسیله ی سطح شیب دار می توانیم دو قسمت غیر هم سطح را به یکدیگر ارتباط دهیم.هر چه طول سطح شیب دار بیش تر و شیب آن کم تر (زاویه اش تندتر)باشد،بالا بردن اشیاء از آن ،نیروی محرک کم تری می طلبد.

     گُوه و پیچ دو نوع دیگر از ماشین ها هستند.تفاوت گُوه و سطح شیب دار در این است که گوه با غلبه ی نیروی محرک بر نیروی مقاومت حرکت می کند ولی سطح شیب دار حرکت نمی کند.پیچ هم یک نوع سطح شیب دار مارپیچ است.

نیروی ماشین باید از جایی تأمین شودتا ماشین بتواند حرکت کند.

     دانشمندان،انرژی را توان انجام کار می دانند.

     منظور از کار،نیرویی است که باعث جا به جایی جسم می شود.

بیش تر بدانیم:

     هر جایی از بدن که مفصل باشد ،همانند اهرم عمل می کند.

     بازوی ما از ماهیچه های مختلفی ساخته شده است که از نیروی ذخیره شده در آن ها برای انجام کارها استفاده می کنیم.

     بازو مانند اهرم نوع سوم عمل می کند.

     جسم همان نیروی مقاوم است و فاصله ی آن را تا تکیه گاه \"بازوی مقاوم\" می نامند.

تصاویر انیمیشن از ساختمان چند نوع ماشین

پرسش ها

1.تکیه گاه در کدام یک از وسایل زیر در وسط قرار دارد؟

الف)الّا کلنگ        ب)جرثقیل         ج)فرغون       د)دربازکن نوشابه

2. .................. دو قسمت غیر هم سطح را به هم وصل می کند.

الف)جرثقیل         ب)تکیه گاه        ج)اهرم          د)سطح شیب دار

3.نیرو،جسم و تکیه گاه به چند حالت ممکن است وجود داشته باشد؟

 الف)سه حالت     ب)یک حالت      ج)دو حالت     د)چهار حالت

4.در کدام یک از وسایل زیر از انرژی الکتریکی استفاده نمی شود؟

الف)پنکه           ب)چرخ گوشت  ج)دوچرخه      د)ماشین لباسشویی

5.کدام نواحی بدن مانند یک اهرم عمل می کند؟

الف)هرجا که ماهیچه باشد.                       ب)هرجاکه مفصل باشد.

ج)هر جا که عضله به استخوان وصل باشد.     د)هرجاکه حرکت وجود داشته باشد.

6.پنکه و قیچی به ترتیب چه نوع ماشین هایی هستند؟

الف)مرکب-مرکب      ب)ساده-مرکب       ج)ساده-ساده      د)مرکب-ساده

7.در ماشین بخار انرژی ............ به انرژی ................ تبدیل می شود.

الف)گرمایی-الکتریکی     ب)گرمایی-حرکتی     ج)الکتریکی-گرمایی     د)حرکتی-گرمایی

8.می خواهیم جعبه ی سنگینی را از زمین به ارتفاع 2 متری منتقل کنیم.از کدام تخته استفاده کنیم تا آسان شود؟

 الف)2متری               ب)270 سانتی متری        ج)3متری           د)320سانتی متری

9.شیوه ی کار پیچ گوشتی به کدام ماشین ساده ی زیر شبیه تر است؟

الف)دیلم                   ب)قرقره ی متحرک         ج)فرمان اتومبیل     د)پاروی قایق

10.چنگال و دندان شیر به کدام ماشین ساده ی زیر شباهت کم تری دارد؟

الف)چاقو                 ب)قرقره ی متحرک          ج)موچین             د)تبر

 هنگامی که آینه ای را در مقابل نور خورشید یا نور یک چراغ می گیریم،نور به آینه برخورد کرده و باز می گردد.این اتّفاق را باز تابش می گویند.

     اگر نور به سطح صاف برخورد کند،بازتابش منظّم و اگر به سطح ناصاف برخورد کند،بازتابش نامنظّم رخ می دهد،در نتیجه شما تصویر واضحی را نمی بینید و این در حالی است که در بازتابش منظّم (مثلاًدر آینه) شما می توانید تصویر خود یا چیزی را که در مقابل آن است واضح ببینید.

     برای آن که جسمی دیده شود حتماًباید نوری از آن بازتاب شود.

     صافی،زبری و رنگ اجسام در بازتابش نور مؤثرند.جسم هر چه صاف ترو روشن تر باشد نور بیش تری را بازتابش می کند.

    آینه ها کاربردهای زیادی دارند.برای مثال از آن ها در ابتدای بزرگراه ها ،در دندان پزشکی ،در ساختن پریسکوپ و در کوره ی آفتابی استفاده می شود.

    برای آن که بتوانیم اجسام را ببینیم باید به آن ها نور بتابد.در حقیقت ،دلیل دیدن اجسام بازتابش نور از سطح آن هاست.

    منشور،باعث تجزیه ی نور می شود.بدین ترتیب که نور سفید را به هفت رنگ بنفش ،نیلی ،آبی،سبز،زرد،نارنجی و قرمز تجزیه می کند.

    به طور کلّی دو نوع عدسی داریم.یکی عدسی مقعّر یا فرورفته یا کاو یا واگرا و دیگری عدسی محدّب یا برآمده یا کوژ یا همگرا.

   عدسی محدّب ،تصویر حقیقی تشکیل می دهد و عدسی مقعّر تصویر مجازی.

   کانون عدسی مکانی است که در آن نقطه شعاع های نور با هم تلاقی دارند.

   عدسی محدّب شبیه آینه ی مقعّر و عدسی مقعّر شبیه آینه ی محدّب است همچنین به کمک عدسی محدّب می توان تصویری را روی پرده تشکیل داد.

    وسعت میزان دید آینه ی محدّب بیش تر از آینه ی تخت و آینه ی تخت بیش تر از آینه ی مقعّر است.

    نور سفید ترکیبی از رنگ های قرمز ،آبی و سبز است که رنگ های اصلی نور می باشند.

بیش تر بدانیم

    نور از آینه عبور نمی کند بلکه در آن منعکس می شود.

    خورشید چشمه ی طبیعی نور و شمع ،لامپ و چراغ نفتی چشمه های مصنوعی نور هستند.

    ماه فقط نور خورشید را منعکس می کند و خودش چشمه ی نور نیست.

     برای دیدن اجسام حتماً باید از آن ها نوری تابش یا باز تابش شود.

    در زمستان بهتر است از لباس های تیره استفاده کنیم زیرا اجسام تیره ،نور بیش تری را جذب میکنند،پس گرمای ایجادشده هم بیش تر است.

    در تابستان، بهتر است از لباس های روشن استفاده کنیم زیرا اجسام روشن ،نور را بیش ترمنعکس می کنند ،پس کم تر احساس گرما می کنیم.

   پریسکوپ همان زیر دریایی قدیم است.

   بزرگ و کوچک دیده شدن اجسام توسط عدسی ها انجام می شود ومعکوس دیده شدن اجسام توسط آینه تخت.

   وقتی پس از باران بلافاصله هوا آفتابی شود ،تابش آفتاب به قطرات آب باعث می شود که نور در آن تجزیه شود و ایجاد رنگین کمان کند.یعنی قطرات باران مانند منشور عمل می کند.

    در اثر انحراف، نور شکسته به نظر می آید.

    ذرّه بین نوعی عدسی محدّب است که تصویر وارونه و حقیقی ایجاد می کند.

   اجسام همه ی رنگ های مخالف خود را جذب می کنند و تنها رنگی را بازتابش می کنند که ما می بینیم.جسمی که سفید دیده می شود همه ی رنگ ها را بازتاب می کند و جسمی که سیاه دیده می شود همه ی رنگ ها را جذب می کند.

    در فارسی اعداد  یک رقمی 8،7،5،1،0  در آینه ی تخت به شکل خودش مشاهده می شود و تغییر نمی کند.

پرسش ها:

1.کدام یک از موارد زیر نور را عبور نمی دهد؟

الف) آینه              ب)آب                 ج)هوا                 د)شیشه

2.کدام یک از عبارت های زیر درست نیست؟

الف)شعله ی شمع ،یک چشمه ی نور است.        ب)آینه ،نور را بازتابش می کند.

 ج)دیوار سفید،نور را باز تابش می کند.             د)ماه،یک چشمه ی نور است.

3.کدام یک از موارد زیر چشمه ی طبیعی نور محسوب می شود؟

الف)شمع           ب)چراغ نفتی         ج)ستاره           د)لامپ

4.برای دیدن اجسام حتماً باید...............

الف)نوری از آن ها تابش شود.         ب)نوری از آن ها تابش یا بازتابش شود.

 ج)نوری از آن ها بازتابش شود.      د)چشمه ی نور باشد.

5.وقتی نور به آینه ی فرو رفته می خورد پس از بازتابش .................

الف)پراکنده می شود.               ب)در چند نقطه جمع می شود.         

ج)در یک نقطه جمع می شود.     د)در دو نقطه جمع می شود.

6.کدام یک از موارد زیر در بازتابش نور مؤثّر است؟

الف)صافی       ب)زبری         ج)رنگ              د)جنس

7.نور وقتی می شکند که.................. شود.

الف)متمرکز         ب)تجزیه      ج)ضعیف           د)منحرف

8.تصویر تشکیل شده توسّط عدسی محدّب چگونه است؟

الف)حقیقی و وارونه         ب)مجازی و مستقیم     

ج)حقیقی و مستقیم        د)مجازی و وارونه

9.در کدام مکان از آینه ی بر آمده استفاده می شود؟

الف)سر پیچ جاده      ب)آرایشگاه       ج)دستشویی      د)کارگاه خیّاطی

10.ساعت چند باشد تا تصویرش در آینه ،دو ساعت زودتر را نشان دهد؟

الف)4:30         ب)1 تمام        ج)11 تمام         د)7:30

سنگ هایی را که بر اثر ته نشین شدن مواد درون آب در ته دریاها و روی هم قرار گرفتن این مواد و سخت شدن تدریجی آن ها ایجاد می شوند ،سنگ های رسوبی می گویند.مانند؛ریگ، شن ،سنگ های آهکی و سنگ های رسوبی کوه های البرز و زاگرس.

سنگ های رسوبی اطّلاعات زیادی در مورد آب و هوای گذشته ی زمین ،موجودات زنده در آن زمان ،محل دریاها و خشکی ها و موارد دیگر به ما می دهند.

سنگ هایی را که بر اثر سرد شدن مواد مذاب بالا آمده و از اعماق زمین ایجاد می شوند،سنگ های آذرین می نامند.سنگ های آذرین از بلورهای ریز و درشت ساخته شده اند.مانند؛سنگ های آذرین کوه های دماوند و الوند.سنگ پا هم از نوع سنگ های آذرین است.

سنگ های رسوبی یا آذرینی را که بر اثر گرما و فشار زیاد اعماق زمین پخته شده و سخت و محکم شده اند،سنگ های دگرگون شده می گویند.مانند؛ سنگ مرمر . سنگ های دگرگون شده از سنگ های دیگر محکم ترند.

 همه ی سنگ ها از یک یا چند کانی به وجود می آیند.سنگ ها و کانی ها در ساختمان سازی ،صنعت و پزشکی کاربرد دارند.

آثاری راکه از جانداران بسیار قدیمی بر سنگ ها باقی مانده است فسیل یا سنگواره می گویند.

فسیل ها به شناسایی تاریخچه ی زمین کمک می کنند.بیش تر فسیل ها در سنگ های رسوبی و داخل دریاها به وجود آمده و به همین علّت نیز از تجزیه شدن در امان نمانده اند. قدیمی ترین سنگواره ها مربوط به جانوران صدف دار است.

تشکیل فسیل ها به محل دفن شدن جانداران بستگی دارد.اکثر فسیل های موجود متعلّق به جاندارانی است که نسلشان منقرض شده است.

زمین در ابتدا تنها یک خشکی و یک اقیانوس داشته است که رفته رفته از هم جدا شده و خشکی های امروزی به وجود آمده است.

اگر خشکی ها را کنار هم قرار دهیم، می بینیم که در قسمت بریدگی ها می توانند به هم وصل شوند.

بیش تر بدانیم؛

 ترکیبات شیمیایی سنگ های رسوبی ،آذرین و سنگ هایی که در اعماق زمین وجود دارند زیر فشارهای جانبی و فوقانی دراز مدّت و دمای بالا تغییر می کنند که سنگ های دگرگون شده حاصل این تغییرات اند.

یک لایه ی رسوبی ضخیم نشان دهنده ی آن است که در آن سال باران بیش تری باریده است زیرا هرچه باران بیش تری ببارد،رسوبات بیش تری از رودها به دریاها می ریزد و در نتیجه لایه ی رسوبی ضخیم تری ایجاد می شود.

سنگ های رسوبی به این علّت که از ته نشین شدن مواد در مراحل مختلف ایجاد می شوند لایه لایه اند.جنس و رنگ هر لایه با لایه های دیگر ممکن است متفاوت باشد. لایه های سنگ های رسوبی ممکن است بر اثر گسل جابه جا شوند.

سنگ های آذرین از بلورهای ریز و درشت تشکیل شده اند.  

مواد درون زمین به دو دسته ی مواد آلی و کانی تقسیم می شوند.

كاني ها عناصر يا تركيباتی هستند كه در زمين يافت مي‌‌شوند و از معدن استخراج می شوند.

بعضی از کانی هایی که از زمین به دست می آیند به طور مستقیم قابل استفاده اند.مانند؛بلور نمک.بعضی از کانی هایی که از زمین به دست می آیند نیازمند مراحل ویژه ای برای خالص سازی و پرداخت هستند.مانند؛فلزات.

مواد آلی غیر معدنی هستند و از بدن موجودات دیگر به وجود می آیند.برخی از مواد آلی را می توان در آزمایشگاه تهیه کرد.

زغال سنگ و نفت از مواد آلی موجود در زمین هستند . بنزین هم از مشتقّات نفت است.

 گیاهان و درختانی که سالیان سال در بین لایه های خاک مانده اند ،ایجاد زغال سنگ می کنند.زغال سنگ در میان سنگ های رسوبی یافت می شود.

بیش تر سنگ های رسوبی در دریاها به وجود می آیند.در دریاها لایه های رسوبی بهتر ایجاد می شوند و منابع نفتی ،بین این لایه های به جا مانده از بقایای گیاهان و جانوران به وجود می آیند.

دانشمندان از روی آثار به دست آمده از سنگواره ها عمر زمین را 4500 میلیون سال تخمین زده اند.

هر سنگواره با توجّه به آب و هوای منطقه و موجودات آن به وجود می آید.مثلاً درخت خرما مخصوص مناطق گرم و خشک است و ماهی برای دریاست.پس اگر فسیل یک ماهی را پیدا کردید ،می توانید حدس بزنید که زمانی در آن منطقه دریایی وجود داشته است.

از کرم خاکی و حشرات فسیل ایجاد نمی شود.چون این موجودات دارای اسکلت نیستند.

زندگی در خشکی با پیدایش گیاهان آغاز شد.

وقتی خزندگانی مانند دایناسورها از بین رفتند،پستانداران فراوان شدند.

پرسش ها

1.کدام یک از موارد زیر جزء سنگ های دگرگون است؟

الف)سنگ های رسوبی      ب)سنگ های آذرین     ج)سنگ مرمر   د)همه ی موارد

2.کدام یک از موارد زیر لایه لایه اند؟

الف)خاک رس     ب)سنگ های قدیمی     ج)سنگ های رسوبی    د)سنگ های آذرین

3.زغال سنگ در میان چه سنگ هایی یافت می شود؟

الف)رسوبی          ب)آذرین             ج)دگرگونی                  د)آتشفشان

4.کدام یک از محصولات زیر از نفت به دست می آید؟

الف)بنزین           ب)عطر              ج)نفتالین                     د)آسپرین

5.منشاء انرژی زغال سنگ چیست؟

الف)درختان و گیاهان سبز            ب)نور خورشید

 ج)جانوران                            د)فشار لایه های زمین

6.وجود منابع نفت در کشور ما گویای این نکته است که ایران در دوران پیشین به شکل

.............. بوده است.

الف)جنگل های وسیع                ب)مناطق باتلاقی             

ج)دریاها                               د)زمین های خشک

7.کدام یک از سنگواره ها در مناطق گرم و خشک به وجود می آید؟

الف)ماهی      ب)حشره      ج)درخت خرما        د)صدف دو کفه ای

8.کدام سنگ محکم تر است؟

الف)آذرین درونی     ب)آذرین بیرونی     ج)رسوبی      د)دگرگونی

9.دانشمندان با مطالعه ی کدام یک از عوامل زیر ،درباره ی آب و هوای گذشته ی زمین

 اطلاعات پیدا می کنند؟

الف)سنگ های آذرین    ب)گیاهان    ج)سنگ های رسوبی    د)سنگ های دگرگون

10.در تشکیل کدام یک از سنگ ها گرما و فشار تأثیر دارد؟

الف)ماسه سنگ          ب)گرانیت             ج)سنگ پا                 د)مرمر

خاک بر اثر خرد شدن سنگ ها در طول سالیان دراز به وجود می آید.برای تشکیل لایه ای از خاک به قطر یک سانتی متر ،بیش از 200 سال زمان لازم است یعنی؛ دو قرن.

خاک در نواحی پر باران و مرطوب بیش تر از مناطق بیابانی تشکیل می شود.به این صورت که آب بین منافذ سنگ  نفوذ می کند و باعث خرد شدن آن می گردد؛مثلاً در بندر انزلی نسبت به یزد خاک بیش تری تشکیل می شود.

گیاخاک به خاکی گفته می شود که باقی مانده ی پوسیده ی بدن گیاهان و جانوران در آن باشد.گیاخاک رشد گیاه را افزایش می دهد؛ زیرا سبب نفوذ هوا به درون خاک می شود.همچنین قدرت نگه داری آب خاک را افزایش داده و فضای خالی بین ذرّات خاک را افزایش می دهد.

رنگ و بوی خاک به مقدار گیاخاک آن بستگی دارد.

خاک های کشاورزی پس از مدّتی به علّت مصرف مواد درون آن توسط گیاهان ،مواد غذایی خود را از دست می دهند و برای جبران این کمبود یا از کودها استفاده می شود و یا مدّتی زمین را بدون کشت نگه می دارند تا دوباره تقویت شود.

زمین از سه لایه ی پوسته،گوشته و هسته تشکیل شده است.از این جهت زمین را می توان به تخم مرغ تشبیه کرد.پوسته همان پوست تخم مرغ ،گوشته همان سفیده و هسته همان زرده ی تخم مرغ است.هسته ی زمین هم دو قسمتی است .هسته ی درونی و بیرونی.

در زیر پوسته ی زمین ،سنگ ها بسیار نرم و داغ هستند.این سنگ ها گاهی ذوب می شوند(ماگما) و به بیرون راه پیدا می کنند و  آتشفشان ایجاد می شود.به موادی که این گونه به بیرون ریخته می شود،گدازه می گویند.به همراه مواد مذاب (گدازه) ،مواد جامد و گاز هم خارج می شود. کوه های دماوند و تفتان آتشفشانی هستند.از دهانه ی کوه تفتان بخارهایی خارج می شود.هر آتشفشان دارای یک مخروطه می باشد.

آزاد شدن نیروی جمع شده در درون زمین را زمین لرزه یا زلزله می گویند.زمین لرزه در اثر عوامل دیگر از جمله آتشفشان و برخورد یا حرکات صفحات قاره ای نیز ایجاد می شود.

زمین لرزه در اثر حرکت و برخورد لایه های زمین با هم که انرژی ایجاد و آزاد می کنند ،به وجود می آید.این انرژی در جهات مختلف شروع به حرکت می کند و با گذشتن از لایه های جامد و مایع باعث تکان های شدید بر روی زمین می گردد.در خرابی ناشی از زمین لرزه دو عامل مهم است؛یکی شدّت و ضعف زمین لرزه و دیگری استحکام زمین و ساختمان.در این خرابی ها خانه های روستایی به دلیل این که مصالح ساختمانی آن ها از کیفیت پایین تری نسبت به ساختمتن های شهری برخوردارند ،بیش تر آسیب می بینند.

سوخت ها مهمترین انرژی  برای کار ماشین ها هستند.زغال سنگ ،نفت ،بنزین، گاز طبیعی و مصنوعی از جمله سوخت های مهم اند.برای آزاد کردن انرژی پتانسیل شیمیایی سوخت،آن را می سوزانیم که گرما و نور می دهد.نفت زغال سنگ و فلزات از پوسته ی زمین استخراج می شوند.

بیش تر بدانیم؛

خاکی برای کشاورزی خوب است که مخلوطی از همه ی خاک ها باشد.

نوع خاک هر منطقه به جنس سنگ های خاک آن منطقه و باقی مانده ی بدن گیاهان و جانوران آن منطقه بستگی دارد. در مزرعه به علّت کاشت محصول ،بقایای بیش تری از گیاهان وجود دارد ،به همین دلیل خاک مزرعه ،از خاک بیابان و کنار جاده بهتراست.

آب در بعضی از خاک ها بیش تر و در بعضی از خاک ها کم تر نفوذ می کند.

آب در خاک رس ،به دلیل این که فاصله ی ذرات آن کم است ،کم تر می تواند نفوذ کند.به همین دلیل،احتمال جاری شدن سیل در این خاک ها بیش تر است.

آب در ماسه،به دلیل این که فاصله ی ذرات آن بیش تر است ،زودتر نفوذ می کند.

بعضی از مواد معدنی موجود در خاک به همان صورت که از زمین به دست می آیند ،قابل استفاده اند مانند؛نمک.

در مناطقی که باران بیش تری می بارد ،مقدار بیش تری تری خاک ایجاد می شود.

فاصله ی سطح زمین تا مرکز آن 6400 متر است.

پوسته ی زمین از سنگ و هسته ی آن از دو فلز آهن و نیکل تشکیل شده است.سنگ های موجود در گوشته نیمه جامد بوده و این به علّت وجود گرمای زیاد داخل زمین است.

هنگام وقوع زلزله باید از پل های عابر پیاده دوری کرد.